De mogelijkheden met mobiele technologie ontwikkelen razendsnel. Bijna onmogelijk om allemaal bij te houden. Maar bij Unlock maken we er een dagtaak van. Bijblijven, experimenten en leren. Kennis die we graag delen. Zodat de potentie van mobiel concreter wordt. En we samen in staat zijn sneller de nieuwste mogelijkheden te benutten.

Zo. Bam. Dat is eruit. Maar het boek gaat niet dicht, het is een nieuw hoofdstuk. We nemen geen afscheid. Niet van onze mensen, niet van onze projecten en niet van onze klanten. Het is alleen tijd voor een nieuw verhaal, een heldere visie. Waardoor volop nieuwe mogelijkheden ontstaan, voor medewerkers én klanten. Want onze ambities zijn groot. Met een scherpere visie en meer focus, zorgen we ervoor dat we ook de aankomende jaren bij de top van Nederland blijven horen.

We stoppen met E-sites.

In de afgelopen 23 jaar zijn we blijven innoveren om steeds weer nieuw succes te creëren. We zijn continu bezig geweest met het stimuleren van succesvolle diensten en het verbeteren ervan, door met de markt mee te bewegen. Mede hierdoor ontstonden nieuwe labels en is Handpicked agencies als groep ontstaan en gegroeid. We vonden het nu een goed moment om onze eigen dienstverlening aan te scherpen. Voor het continueren van uitdaging, doorontwikkeling en aansluiting bij de markt. We kozen voor meer focus en ruimte voor nieuw ondernemerschap. Om de ideologie van de specialistische Handpicked agencies kracht bij te zetten en onze waarde voor klanten te begunstigen.

Waarom dit besluit?

Na het overdenken van onze grootse ambities, onze grootste kracht en waar we voor willen staan, was een nieuwe weg de beste conclusie. Of beter gezegd: twee wegen. Een splitsing van onze club met gedreven en deskundige mensen. Er zit zoveel kennis, expertise, enthousiasme, motivatie en potentie. Die willen we nóg beter benutten, om doeltreffender aan te sluiten op de wensen en behoeften van klanten. Daarom gaat E-sites verder als twee nieuwe agencies: Good News (web) en Unlock (mobile). Dit betekent meer focus en meer voordeel voor klanten, vanuit specialistische kennis die verder gaat dan alleen technische kennis. En de beste aanpak, volledig aansluitend op het soort project.

Lancering 2 nieuwe agencies: Good News en Unlock

Het team van <a target="_blank" rel="noopener noreferrer nofollow" href="http://goodnews.nl">Good News</a> ontwikkelt digitale platformen met een expliciete focus op resultaat, door het behalen van concrete doelstellingen. IJzersterke weboplossingen bouwen is iets dat blijft. Het altijd meetbaar en aantoonbaar bijdragen aan doelstellingen en een nadrukkelijke focus op maatschappelijke projecten, zijn nieuw. De specialistische expertise die het team heeft opgebouwd in met name health en corporate recruitment blijft dit bureau graag benutten.

Good News

Als full focus mobile agency richt <a target="_blank" rel="noopener noreferrer nofollow" href="http://unlockagency.nl">Unlock</a> zich volledig op apps, voor merken waarbij contact, service of verkoop via mobiel essentieel is. Het team staat klaar voor het bedenken, designen, ontwikkelen en succesvol maken van deze mobiele oplossingen; het volledige proces. Met ruime mobile ervaring, al vanaf het moment dat 16 jaar geleden de eerste smartphone op de markt kwam, claimt het bureau apps van de hoogste kwaliteit te garanderen. In het bijzonder is er veel ervaring opgedaan binnen de branches health, commerce, sports en mobility. En kenmerkend is ook de expertise in mobile connectivity; koppelingen met Bluetooth en toepassingen in Internet of Things (IoT).

Unlock

Arthur Engel, managing director van voormalig E-sites blijft beide labels vanuit een meer inhoudelijke rol ondersteunen. Hij geeft voor de aansturing van de nieuwe agencies het stokje met veel vertrouwen door aan collega’s Chris van Persie (Good News) en Roy Niemantsverdriet (Unlock), die zich in de afgelopen jaren als drijvende krachten binnen de organisatie bewezen hebben.&nbsp;

Nieuwe aansturing

De nieuwe labels Good News en Unlock zijn net als E-sites voorheen was, onderdeel van <a target="_blank" rel="noopener noreferrer nofollow" href="https://www.handpickedagencies.com">Handpicked agencies</a>.

Good News en Unlock onderdeel Handpicked agencies

Er is geïnvesteerd in mensen, kennis en techniek om onze belofte om klanten in de toekomst nog beter van dienst te zijn, waar te maken. Concreter dan ooit. Wil je er meer over weten? Je leest alles op de nieuwe websites!<a target="_blank" rel="noopener noreferrer nofollow" href="http://goodnews.nl">goodnews.nl</a> <a target="_blank" rel="noopener noreferrer nofollow" href="http://unlockagency.nl">unlockagency.nl</a>

Neem een kijkje!

E-sites splitst na 23 jaar op in twee nieuwe agencies: Good News en Unlock

Gebruikerservaring staat bij XXImo centraal. Met de lancering van Google Pay geeft de organisatie gehoor aan de wens van gebruikers om ook contactloos betalen met een smartphone mogelijk te maken. Bestaande klanten kunnen direct gebruik maken van contactloze betalingen via Google Pay. Voor nieuwe klanten geldt dat zij nog sneller kunnen profiteren van alle mogelijkheden die de Milo app biedt, omdat zij na registratie direct over een virtuele mobiliteitskaart beschikken die als betaalmiddel kan worden geactiveerd in Google Pay. Om het nog gemakkelijker te maken is Google Pay binnen één minuut te activeren. Google Pay zorgt voor snelheid en gemak. En maakt zelfs de fysieke mobiliteitskaart en pincode niet langer nodig.

Google Pay zorgt voor nog meer gemak

Het is geen geheim dat we bij Unlock het liefste een jarenlange samenwerking en goed partnerschap aangaan. Ons partnerschap met XXImo is er zo één. XXImo is dé pionier in het ontwikkelen van unieke mobiliteits- en administratieve oplossingen voor de zakelijke reiziger. Een goede match met Unlock dus.&nbsp; &nbsp; In het begin van onze samenwerking hebben we de Millo app ontwikkeld. Dé mobile app die zorgt voor zakelijk reizen zonder gedoe. De afgelopen jaren zijn we samen verder gegroeid. Doorontwikkelingen, vernieuwen van de gehele Milo app en nieuwe features bouwen die door de ontwikkelingen in tech nu mogelijk zijn, zoals Apple Pay en Google Pay.&nbsp; &nbsp; We zijn trots op de ontwikkelingen in zowel de Milo app als onze samenwerking. Op naar de toekomst en alle mogelijkheden die gaan komen!&nbsp;

Samen groeien we verder

Nu ook Google Pay beschikbaar voor XXImo gebruikers

Het klinkt als een nieuw idee, iets wat we nog niet zo lang horen. Toch bestaan er al jarenlang boeken en films waarin een vorm van de Metaverse voorkomt. Zoals de film Ready Player One uit 2018 en de filmserie The Matrix uit 1999 (!). Maar ook in games en applicaties, denk aan Fortnite, Decentraland, Mozilla Hubs, VRChat en Horizon Worlds worden onderdelen uit de Metaverse toegepast.

Een digitale wereld dus, waarin je een avatar bent - als het ware een digitale versie van jezelf. Het is de bedoeling dat je als gebruiker het gevoel krijgt van individuele aanwezigheid en ruimtelijk bewustzijn wanneer je de Metaverse instapt. Dit doet je natuurlijk denken aan het gebruik van technologie zoals Augmented Reality (AR) en Virtual Reality (VR) om de Metaverse werkelijkheid te maken. Maar niets is minder waar. De Metaverse kan je namelijk ook betreden via je smartphone- of computerbeeldscherm. De mogelijkheden binnen de Metaverse zijn on-ein-dig… 

Boldly XR - één van de bureau’s binnen Handpicked agencies - heeft zelfs een experiment gedaan voor een organisatie: thuiswerken in de Metaverse. Stel je voor dat de meetings niet meer binnen Teams of Google Meet worden gehouden maar in een digitale wereld. Met de board members van een grote multinational ging Boldly XR het experiment aan. De deelnemers kregen een VR-headset en de meeting vond plaats binnen een digitale wereld. Het resultaat was bijzonder. Sociale elementen zoals even luisteren naar elkaar, gedag zwaaien en zelfs high fives geven kwamen terug. De fysieke interacties die je mist wanneer een meeting via Teams of Google Meet loopt.

Wat is de Metaverse?

Dat maakt ons bij Handpicked, als voorloper in de digitale wereld, zeer nieuwsgierig naar de toekomst van de Metaverse. We zien dat steeds meer bedrijven zich verdiepen in de Metaverse, investeren of software ontwikkelen voor/in de Metaverse. Het is nog onbekend welk platform hier dominant in gaat zijn, maar ik ben zeer benieuwd naar de toekomst van de Metaverse. Daarom ging ik er zelf mee aan de slag, want misschien is dit in de toekomst wel de nieuwe versie van het internet. Hoe tof om dit in een afstudeerproject te doen bij Unlock en Handpicked, organisaties waar ze zich graag verdiepen in de nieuwste trends om te ontdekken wat dit met de wereld gaat doen.

Handpicked in de Metaverse

Hoe kunnen we de Metaverse behapbaar, begrijpelijk en - soort van - tastbaar maken voor mensen? Ze laten proeven van een toekomstige digitale wereld? Door de Metaverse juist op een laagdrempelige manier náár gebruikers toe te brengen in plaats van de gebruikers naar het onbekende te laten gaan. Onze (potentiële) klanten een introductie te geven aan de Metaverse op een zo vette, toffe en unieke manier als maar mogelijk is. Want verrassen en verwonderen, nieuwsgierig te maken voor wat komt, dat is wat we bij Handpicked het liefste doen. 

Hoe ik dit heb aangepakt? Door een app in Flutter te ontwikkelen met elementen uit de Metaverse! Waarom Flutter? Niet alleen omdat mijn collega Thomas zo’n grote fan is, maar ook om te onderzoeken hoe ver Flutter Web is. Sinds kort is het namelijk mogelijk om naast iOS en Android apps, ook desktop apps (Windows, Mac) en webapps (PWA’s). Is het écht mogelijk om zoveel verschillende versies te maken met één codebase?! Wil je meer weten over Flutter? Lees dan het artikel van Thomas!

Van idee tot voorproefje in de Metaverse

In de Metaverse kan je echt vanalles doen. Van winkelen tot films kijken tot bergbeklimmen tot spelletjes spelen. Uiteindelijk zullen er diverse werelden ontstaan en daar wordt onze World of Wonder Metaverse één van. Het begin is de World of Wonder-app. De app heeft als doel om (potentiële) Handpicked klanten op een laagdrempelige manier kennis te laten maken met de Metaverse. Daarnaast vooral om ze te prikkelen en een toffe beleving te geven wanneer ze ons kantoorpand bezoeken. Ik vertel je hoe. In de app zijn diverse elementen uit de Metaverse verwerkt. Check ze hieronder.

Elementen Metaverse in één app

1. Avatar creator In de app creëren gebruikers hun eigen avatar en maken ze deze helemaal eigen, door bijvoorbeeld de avatar looks en kleding naar keuze te geven. 2. Totem search Elk label in ons kantoorpand heeft een eigen ‘totem’. Gebruikers van de app kunnen door het pand heen op zoek naar de totems. Totem gevonden? Dan scannen gebruikers de totems om beloningen te verdienen. Die beloningen bestaan uit allerlei leuke elementen voor je avatar, zoals een bosje bloemen wanneer je de totem van Fingerspitz scant of konijnenoren bij de totem van Unlock. Hoe gaaf! 3. Praktische functies Geen Metaverse element, maar wel zo handig: de app heeft niet alleen toffe functies om de Metaverse te ontdekken, maar ook praktische functies zoals een overzicht van alle evenementen die binnen Handpicked worden georganiseerd, informatie over de diverse labels en belangrijke nieuwsberichten.

Metaverse elementen

Benieuwd naar het resultaat van mijn stageproject? Neem contact met mij op! En wie weet is er over een tijdje een geüpdatete versie van de app, met nog meer Metaverse elementen, maar ook mogelijkheden om aan te melden voor een evenement, realtime informatie en video’s!

Resultaat stage project

Hierboven benoemde ik al even dat ik tijdens mijn project niet alleen mensen een voorproefje heb gegeven van de Metaverse, maar ook onderzocht heb hoe ver Flutter Web is. In hoeverre kunnen we met de ontwikkelingstechniek van Flutter met één codebase niet alleen mobile apps creëren, maar ook Webapps?  

Een super toffe ontwikkeling, want webapps creëren in Flutter gaat verrassend goed! Hoewel ik voor het eerst een Webapp in Flutter heb gemaakt, blijkt het naar mijn mening bijna hetzelfde te zijn. Het is voor deze World of Wonder Metaverse app goed mogelijk om via één codebase de app te transformeren tot webapp. Een aantal dingen werken anders. Zo bleek uit mijn onderzoek dat bijvoorbeeld het gebruik van de camera anders werkt bij een webapp dan bij een mobile app. Daarnaast is het lastig om via een webapp iets op te slaan op het apparaat dat gebruikt wordt om de app te draaien, omdat daar cookies voor vereist zijn. Dit soort functionaliteiten zullen dus handmatig ontwikkeld moeten worden.

Hoe zit het met Flutter Web?

Dit toffe project heb ik zelf van A tot Z opgepakt, met begeleiding van collega Bas. Door te beginnen met onderzoek naar de Metaverse, maar ook naar doelgroepen, heb ik het design gecreëerd en user stories opgezet. Ook heb ik gebruikerstesten uitgevoerd om vervolgens een app te ontwikkelen in Flutter die aansluit bij de wensen en behoeften van gebruikers. Door het resultaat heb ik mijn afstudeerstage bij Unlock tot een heel succesvol einde weten te brengen: cum laude afgestudeerd! En nu? Klaar voor de start van mijn carrière. Inmiddels zit ik weer op mijn vertrouwde plek bij Unlock, niet als afstudeerder, maar als mobile developer! Helemaal klaar om de mooiste mobile projecten te realiseren!

Een mega afsluiter van een toffe stageperiode

Handpicked World of Wonder Metaverse

Wil je een eigen app laten ontwikkelen, dan heb je best wat afwegingen te maken. Over de aanpak en het design, maar ook over de techniek bijvoorbeeld. Niet iedere organisatie die een app wil ontwikkelen lijkt zich daar helemaal bewust van, merken we. Maar sommige keuzes zijn van grote invloed op de (uiteindelijke) kosten of toekomstbestendigheid. Enige kennis van app-ontwikkeling voor het maken van de juiste afwegingen is dus geen overbodige luxe.Het goede nieuws? Wij weten vaak binnen enkele minuten van een app-gesprek welke oplossing de beste keuze is voor jouw app. En kunnen je goed uitleggen waarom. Daar kom je echt verder mee!&nbsp;In dit artikel lees je meer over belangrijke afwegingen en keuzes die er zijn bij het laten ontwikkelen van een app. Maak jij de juiste afweging?

Hybride (Flutter) app of native app ontwikkelen - maak je de juiste afweging?

Soms komen er mensen bij ons op kantoor die meteen een duidelijke wens op tafel leggen: “Ik wil een Flutter app”. Nadat ze gelezen hebben over de veelbelovende mogelijkheden met Flutter, zijn ze al volledig overtuigd. En toegegeven, Flutter klinkt ook ideaal. Bij deze ontwikkelingstechniek is er slechts één codebase nodig, waarmee je zowel een app voor iOS en Android tevoorschijn ‘tovert’. Je hebt dan dus ook maar één soort developer nodig (lees: minder kosten). En het gaat ook nog eens sneller.&nbsp;Toch kunnen wij als app-ontwikkelaars niet anders dan iets realistischer kijken naar deze veelbelovende (relatief nieuwe) open-source ontwikkeltechniek voor apps. Ik noemde het hierboven dan ook bewust ‘toveren’. Want toveren bestaat niet. Er komt nog behoorlijk wat bij kijken, om daadwerkelijk voor beide besturingssystemen een technisch perfect werkende app te halen uit één codebase.&nbsp;

''Ik wil een Flutter-app''

Laat ik voor de duidelijkheid wel even voorop stellen: ik ben fan van Flutter! Het is fantastisch wat ze bij Google - de makers van dit Framework - in slechts enkele jaren voor elkaar hebben gekregen. Eigenlijk zijn ze hun grote concurrent React Native (van Facebook) in rap tempo voorbij gegaan. Flutter is namelijk al verder doorontwikkeld. En heeft recent zelfs de mogelijkheid gereleased om naast iOS en Android apps, ook desktop apps (voor Mac en Windows) en webapps (PWA’s) te ‘toveren’ uit dezelfde codebase. Daar heb je dus maar één programmeertaal voor nodig, dat is echt fantastisch!Maar zoals gesteld: Flutter is lang niet altijd de beste oplossing voor je app-project. Er komt namelijk nog aardig wat werk bij voor developers om de codebase daadwerkelijk te distribueren naar een iOS en Android app. Zo heb je te maken met allemaal verschillende schermgroottes (in portret en landscape modus) en specifieke UI (User Interface) elementen voor beide besturingssystemen. Om alles netjes te schalen naar de juiste schermgrootte en te tonen zoals het bedoeld is, zijn er handmatige nog veel acties en checks nodig. Soms moet je de codebase ook uitbreiden met native code om het beste uit de app te halen. Je roept deze native iOS en Android code dan aan vanuit de Flutter codebase, als een soort tussenlaag.

Flutter fan

Hybride apps en Native apps, hoe zit het ook alweer? Voor als je niet zo bekend bent met het ontwikkelen van apps, volgt hier een korte uitleg. Een app ontwikkel je meestal voor de twee grootste typen besturingssystemen: iOS en Android. Maak je voor elk platform een eigen app, dan noem je dit native apps. Maar er zijn door de jaren heen ook frameworks ontstaan waarmee je met één codebase meerdere apps ontwikkelt. Die codebase is door developers te distribueren naar zowel een iOS app als een Android app. Dit noem je hybride apps.&nbsp;React Native is al lang een populair framework waarmee je hybride apps ontwikkelt. Flutter is als concurrent een paar jaar geleden begonnen, maar in die relatief korte tijd uitgegroeid tot ik kan wel zeggen: de populairste. Zeker met die laatste release voor desktop apps. Hoewel een desktop app lang niet altijd een behoefte is van organisaties die een app willen (het is vooral iets tofs voor de echt grote merken), is het wel een geweldige vernieuwende ontwikkeling.&nbsp;

React Native of Flutter vs Native

Hoewel het dus fantastisch klinkt (en ook is, zeg ik als Flutter fan), moeten we het enthousiasme dus een klein beetje nuanceren als het gaat om daadwerkelijke Flutter-apps. De ontwikkeltechniek werkt goed, bij relatief simpele apps. Maar bij iets meer complexiteit of geavanceerde functionaliteiten, wordt het een ander verhaal. Dan zijn er te veel nadelen, die uiteindelijk tegenwerken.&nbsp;In een eerder blogartikel noemde ik al een paar nadelen van Flutter. Zo zijn er bepaalde aspecten die in Flutter nog niet goed ondersteund worden. Zoals: bluetooth, geavanceerde native technieken of externe API-koppelingen.Maar los van deze beperkingen, zijn er meer nadelen die goed zijn om te benoemen voor een goede afweging. Zo is het goed om je te beseffen dat React Native en Flutter allebei open-source frameworks zijn. Dit betekent dat er aan ontwikkeld wordt binnen een community van developers. Ze werken (vaak in hun vrije tijd) aan stukjes code die door andere developers gebruikt kunnen worden in de ontwikkeling van apps. Packages, noemen we die stukjes code.&nbsp;Een mooi fenomeen. En er is zeker een actieve community, waarbinnen veel doorontwikkeling plaatsvindt. Maar toch ben ik ook realistisch als ik zeg: je loopt altijd een beetje achter. Ter verduidelijking een voorbeeld. De update iOS16 komt eraan in september. Bij Native apps zijn we in staat om met een aantal relatief kleine aanpassingen een update van een app uit te rollen, waardoor de nieuwste features vanuit de software update daarin gebruikt kunnen worden.&nbsp;Bij Flutter apps duurt dit meestal maanden, soms nog langer. Je bent geheel afhankelijk van de updates die binnen de community gelanceerd worden. En je weet dus nooit wanneer. Voor een specifieke functionaliteit, kan het soms lang duren voor het beschikbaar is. Soms komt het zelfs nooit, of niet op exact dezelfde manier zoals in de UI bedoeld was. Daarbij is gebruik ook altijd ‘op eigen risico’. Er is geen garantie op de mate van kwaliteit.

Wanneer welk framework kiezen?

Is je beoogde app simpel? Of vooral ondersteunend, omdat er bijvoorbeeld al een website is waar gebruikers geavanceerd dingen doen? En blijft de app zo, ook in de toekomst? Dan kun je met Flutter heel goed uit de voeten. En profiteer je dus van de tijdswinst en enige kostenbesparing.&nbsp;Maar zodra er sprake is van meer complexiteit, of later in de doorontwikkeling aan de orde komt, is het slim om goed door te denken. Kan wat je wil wel in Flutter? Maak je de goede keuze, ook voor de toekomst? Over bijvoorbeeld geavanceerde native technieken of koppelingen met externe API’s moet goed nagedacht worden. Wij gaan dan graag met je in gesprek en weten meestal na enkele vragen al wat voor jouw app de beste oplossing is.&nbsp;

Wanneer kiezen voor Flutter?

Afsluitend wil ik graag een misvatting de wereld uit helpen. Vaak wordt er bij native apps gedacht aan dubbele kosten, omdat je twee apps te ontwikkelen hebt. Een logische gedachte wel, maar wij ervaren dit binnen ons mobile team anders. Omdat we zoveel ervaring hebben in het ontwikkelen van iOS en Android apps, zijn wij heel snel in het ontwikkelen van deze apps. We weten precies waar we op moeten letten. En dit levert relatief gezien een aanzienlijke tijdswinst op.&nbsp;Voor Flutter heb je maar één developer nodig. Maar die moet wel met twee verschillende besturingssystemen rekening houden. Het handmatige werk dat nog nodig is nadat de codebase geschreven is, moet niet onderschat worden.&nbsp;Al met al zijn je kosten bij een Native app zeker niet twee keer zo hoog. Er zit wel een verschil in de kosten. En hoe groter de app, hoe groter het verschil meestal is. Maar vaak is dit verschil veel minder groot dan gedacht. En dan heb je wel twee apps met de best mogelijke gebruikerservaring. Iets om over na te denken.&nbsp;

Tot slot: zijn de kosten voor Native apps 2x zo hoog?

Digitalisering in de zorg is essentieel, maar erg complex soms. Mede door de grote hoeveelheid en diversiteit aan stakeholders; oftewel belanghebbende partijen. Start je een innovatietraject, dan heb je niet alleen te maken met de patiënt of professional (als eindgebruiker). Ook je interne organisatie (op diverse niveaus) en partijen als zorgverzekeraars en investeerders zijn vaak belangrijke belanghebbenden, die soms ook verwachten enige invloed te hebben op het proces.Toch worden stakeholders nog weleens vergeten. Of te laat betrokken. Ondertussen werkt het projectteam hard door. En is iedereen binnen dit team tevreden en trots wanneer de digitale oplossing daadwerkelijk gelanceerd wordt. Of beter gezegd; tot het gelanceerd wordt. Want dat is dan precies het moment dat de euforie de kast in kan. Omdat stakeholders verhaal komen halen of zeggenschap blijken te hebben. Of input leveren die niet genegeerd had kunnen worden. Vaak genoeg met (grote) gevolgen voor het traject. Dat loopt vertraging op. Of komt zelfs helemaal stil te liggen; geen livegang. Terug bij af…

Hoe zit dit precies? Het niet betrekken van stakeholders bij zorginnovatie-projecten gebeurt soms onbewust. Maar soms ook juist heel bewust. Dan heerst er een gevoel dat het betrekken van de vele stakeholders te veel tijd (en geld) gaat kosten. Of wordt er weerstand verwacht. En meestal is er een deadline te halen. Het negeren van stakeholders voelt dan als een verleidelijke uitweg.Maar, vroeg of laat, ontstaan hier problemen door. Nieuwe eisen, wensen en functionaliteiten die er pas later in het traject aan het licht komen, kunnen de scope van het project zo veranderden dat de oplossing totaal niet meer aansluit bij de gestelde doelstelling. Met als gevolg dat projecten vastlopen, uitgesteld moeten worden of dat er dubbel zoveel sprints nodig zijn om aan alle wensen te voldoen. Om maar wat scenario’s te noemen.Die situaties wil je voorkomen natuurlijk. En dat kan! Er is een oplossing: stakeholders wél betrekken. Allemaal! Op een constructieve manier. Hoe je dit aanpakt, leg ik je graag uit.

Gedoe en vertraging of afstel voorkomen. En meer succes als resultaat. Dat zijn de belangrijkste redenen om stakeholders in een tijdig stadium mee te nemen in je innovatieproject. Het is van belang om goed te inventariseren wat je aan input mee moet nemen, om daadwerkelijk een beter werkproces te realiseren. Want dat is vaak waar het om gaat bij zorginnovatie; techniek laten bijdragen aan meer efficiëntie en daarmee de zorg voor de patiënt verbeteren. Allemaal willen we het leven van de patiënt een stukje makkelijker maken en bijdragen aan het maatschappelijke belang van zorginnovatie. Niets is tenslotte zo helder geworden in de laatste jaren: de nood is hoog! De behoefte aan innovatie neemt door de bekende problematiek als te hoge kosten en personeelstekorten nemen alleen maar verder toe.Maar waar begin je als projectmanager of innovatiemanager? Hoe houd je een stakeholderaanpak praktisch en haalbaar? Het vertrouwen dat je innovatie ooit van de grond komt, sijpelt weg als je denkt aan die hele lange lijst met stakeholders. En dat begrijpen wij bij E-sites heel goed, door wat we in de afgelopen jaren gezien hebben bij zorgprojecten. We hebben veel over stakeholdermanagement in de zorg geleerd.Die learnings deel ik nu graag met je in dit artikel. Want er zijn verschillende manieren om deze uitdaging aan te pakken. En te gaan profiteren van de positieve effecten. Meer tevredenheid. Meer draagvlak. Meer succes na lancering. Klinkt goed, toch?

Waarom je alle stakeholders juist wél moet betrekken bij je project?

Het is belangrijk om oog te houden voor wie je innovatieproject allemaal belangrijk is. Je hebt elkaar nodig voor het beste eindresultaat. En om snel oplossingen te vinden voor tussentijdse uitdagingen. Maar waar begin je? 

Heel simpel: bij het in beeld brengen van alle belangrijke stakeholders. Zo vroeg mogelijk. Juist in het beginstadium al heel bewust omgaan met stakeholdermanagement en hierover nadenken is een slimme zet. Plaats het daarom al in de voorbereidingsfase op je agenda. Creëer een duidelijk beeld over welke mensen allemaal betrokken zijn bij het (te vernieuwen) proces. En maak inzichtelijk wie je nog niet kent. Dit activeert je om meteen al na te denken over een actieve aanpak om die stakeholders wel in beeld te krijgen.  

Wees je er tegelijkertijd van bewust: veel mensen, veel meningen. En niet iedereen kan individueel gehoord worden. Maar ook niet alle stakeholders zijn even relevant. Breng dus in kaart welke eisen en verwachtingen stakeholders hebben. Hebben zij baat of ondervinden zij hinder van de verandering? Formuleer hoe je hiermee om wil gaan. 

En bepaal zelf de momenten waarop je input wil vragen. Op eigen gekozen onderwerpen, zoals design en content bijvoorbeeld. Heel gericht dus. Betrokkenen hebben zo het gevoel dat ze gehoord worden, dat hun mening ertoe doet. Zonder dat je individueel iedereen langs hoeft te gaan, want dat is vaak onbegonnen werk. Welke input je precies vraagt en wat je ermee kunt, is goed af te stemmen met je digitale partner. Bij E-sites geven we daar in ieder geval graag advies in, zodat je stuurt op wat relevant en belangrijk is.

Wees ook heel duidelijk richting stakeholders in wat je doet met de input en wanneer. Want dit soort input is heel waardevol, maar niet alles zal gehonoreerd kunnen worden. Wees dus transparant in hoe het gebruikt wordt. Neem je stakeholders mee in de follow up. En in de keuzes en beslissingen van het projectteam. Zo stuur je op wat je als projectteam nodig hebt, maar weten stakeholders tegelijk ook waar ze aan toe zijn.

Stakeholdermanagement in de zorg - hoe pak je het aan?

Je aanpak en hoe je omgaat met de input, kan natuurlijk verschillend zijn per stakeholdergroep. Het hangt bijvoorbeeld af van de (wettelijke) bevoegdheid van de stakeholder. Maar denk bijvoorbeeld ook aan wat er leeft in de maatschappij, hoe wordt erover gedacht? Kies voor elke groep de beste aanpak. Kijk waar je rekening mee moet houden (aan eisen en verwachtingen) en bepaal hoe je hiermee om kan en wil gaan. 

En vergeet nooit: ICT. Veiligheid en privacy zijn heel belangrijk, zeker in de zorg. Je krijgt te maken met strategie, structuur en ICT-architectuur. Er moet worden ingeprikt op hun systeem. Neem ICT dus als stakeholder zeker op tijd mee in je proces. Welke eisen worden er gesteld naar ICT vanuit de ontwikkelaar? En andersom? Uiteindelijk werkt iedereen aan hetzelfde doel. Maar zorg je dat belangrijke zaken op voorhand geregeld worden, dan zijn oplossingen voor eventuele uitdagingen sneller gevonden en werk je prettig samen!

Voor elke stakeholdergroep een passende aanpak.

Zeker in de zorg wordt het geven van voldoende ruimte aan belanghebbenden om enige invloed uit te oefenen steeds belangrijker. Soms zelfs wettelijk geëist. Er wordt altijd kritisch gekeken in de zorg als het om ‘digital’ gaat. Maar onze ervaring binnen de zorg is tegelijk ook dat er heel positief wordt gereageerd op actieve stakeholdermanagement bij innovatietrajecten. Wanneer een projectteam zich verdiept in stakeholders, hun belangen, ideeën en weerstand, draagt dat altijd bij een beter eindresultaat. Het zorgt voor nieuwe inzichten. 

Tot slot nog een kleine kanttekening. Besef je als projectmanager of innovatiemanager ook: niet iedereen kan even blij zijn. Niet iedereen kan volledig tevreden zijn. Maar heb je samen geprobeerd het maximale uit het project te halen? Is de patiënt blij? En wordt de kwaliteit van de zorg verbeterd? Dan is het resultaat van je aanpak met stakeholdermanagement: meer tevredenheid en meer succes. 

Je profijt is dus groot. En de patiënt zal je dankbaar zijn!

Meer innovatiesucces met goede stakeholder management.

Stakeholder management bij digitale innovatie in de zorg

Er worden vanuit de zorg vanzelfsprekend stevige eisen gesteld voor security en privacy standaarden. Dit was voor E-sites ook een van de redenen om vier jaar geleden te starten met het behalen van een ISO-normering. Met de opkomst van de Persoonlijke GezondheidsOmgeving (PGO), hebben we binnen de zorgbranche ook steeds vaker gesprekken over Medical Device Regulation (MDR). Dit zijn de nieuwste Europese eisen waar medische hulpmiddelen aan moeten voldoen, voordat ze op de markt gebracht mogen worden. Ben jij al op de hoogte? Wat betekent MDR precies voor zorgorganisaties? Waarom is het belangrijk om aan de nieuwe eisen te voldoen? En welke verantwoordelijkheid heeft een digitaal bureau in het behalen van deze registratie?In dit artikel beantwoord ik wat belangrijke vragen over de MDR.

Wanneer je als zorgorganisatie een medisch hulpmiddel op de markt wil brengen, heb je je (om te voldoen aan alle wetgeving) te houden aan een aantal strikte reglementen. Vanaf mei 2020 zou er een nieuwe Europese verordening voor medische hulpmiddelen ingaan: de Europese Medical Device Regulation (MDR EU). Dit is de opvolger van de Medical Device Directive (MDD). De internationale COVID-19 crisis belemmerde alleen verschillende stappen die nodig waren voor de invoering van deze nieuwe wetgeving. Daarom is de ingang van MDR-wetgeving een jaar uitgesteld, naar 26 mei 2021.De aangescherpte en concretere regels uit de MDR hebben vooral betrekking op de veiligheid, technische documentatie en traceerbaarheid van medische hulpmiddelen. Ze gelden niet alleen voor nieuwe medische hulpmiddelen, maar ook voor hulpmiddelen die al jaren op de markt zijn. Heb je geen registratie voor de nieuwe MDR? Dan mag je het medische product niet op de markt brengen.

Wat is Medical Device Regulation (MDR)?

Er is dus werk aan de winkel in de zorgbranche! De nieuwe norm is groter en complexer. Verschillende eisen zijn flink verscherpt. Risico’s moeten (opnieuw) in kaart gebracht worden, de nieuwe kwaliteitseisen moeten worden doorgevoerd en gebruiksaanwijzingen moeten worden aangepast. En denk je nu; “Ja, maar het gaat om ‘medische hulpmiddelen’. Dit is dan toch niet van toepassing op software?” Jawel! De definitie van medisch hulpmiddelen is in de MDR regulation uitgebreid. Dit betekent dat de MDR-richtlijnen nu ook op medische software kunnen gelden.

Aan de slag dus!

Het belangrijkste doel van de nieuwe regels rondom medische hulpmiddelen is om meer duidelijkheid te verschaffen voor patiënten. Patiënten en zorgprofessionals krijgen met inachtneming van de MDR-wetgeving toegang tot meer informatie over medische hulpmiddelen. Hierdoor zijn patiënten in staat om een betere keuze te maken. En de risico’s voor de gezondheid van gebruikers worden gereduceerd. Dit is het belangrijkste doel van de MDR.

Doel MDR: patiëntveiligheid vergroten

Een MDR-certificering wordt dus verplicht voor sommige medische (software)producten. Maar er blijven nog wat vragen over. Zoals: wanneer is iets een medisch hulpmiddel? Wie is er verantwoordelijk; de zorgorganisatie of de fabrikant/software-ontwikkelaar? En waar moet precies aan worden voldaan?Om te bepalen aan welke regels je moet voldoen, moet je eerst weten of er bij jouw product of dienst daadwerkelijk sprake is van een medisch hulpmiddel (of in veel gebruikt jargon: medical device). In de richtlijn 93/42/EEG, dit is de Europees geldende richtlijn voor medische hulpmiddelen, staat beschreven dat instrumenten, toestellen, apparaten en software worden beschouwd als medische hulpmiddelen als ze gebruikt wordt voor de volgende doeleinden:- diagnose, preventie, bewaking, behandeling of verlichting van ziekten;
- diagnose, bewaking, behandeling, verlichting of compensatie van verwondingen of een handicap;
- onderzoek naar of vervanging of wijziging van de anatomie of van een fysiologisch proces;
- beheersing van de bevruchting, waarbij de belangrijkste beoogde werking in of aan het menselijk lichaam niet met farmacologische of immunologische middelen of door metabolisme wordt bereikt, maar wel door dergelijke middelen kan worden ondersteund.Bezit je al een bestaand medisch hulpmiddel? Ook dan is het opletten. Want met ingang van de MDR in de EU kan je product ineens gezien worden als medisch hulpmiddel, terwijl dit voorheen niet zo was. En niet alleen de definitie van een medisch hulpmiddel is uitgebreid, ook de classificatie van risico’s verandert. Dit kan dus betekenen dat er voor jouw product ineens andere eisen gaan gelden. Misschien gaat je product een risicoklasse omhoog.

Aan welke MDR verplichtingen moet je precies voldoen?

Kijkend naar onze eigen praktijk, is de beoordeling of iets een medisch hulpmiddel is nog niet altijd even makkelijk. E-sites werkt al meer dan 20 jaar aan digitale innovaties en heeft daarin een aardig trackrecord opgebouwd in de zorg. We hebben meerdere zorgplatformen ontwikkeld, zoals de HappiApp, MedicPlanner en de ziekenhuiswebsite voor Amphia. In de beoordeling of platformen en medische apps komen te vallen onder de MDR-wetgeving, hebben we vooral te kijken naar het gebruik ervan voor medische besluitvorming. Wordt monitoring of data door specialisten meegenomen in medische besluitvorming? Dan gelden de nieuwe regels. Zo niet, dan is er alleen sprake van informatie-uitwisseling en dan geldt de nieuwe wetgeving niet.Een ander voorbeeld. Stel, je hebt een app die kwalitatieve aandoening-gerichte vragenlijsten gebruikt om de gebruiker op afstand te monitoren. Als de data die gegenereerd wordt met deze vragen gebruikt wordt om een diagnose te stellen, een behandeling aan te passen of verlichting te geven, dan wordt deze data dus gebruikt voor medische besluitvorming. En daarbij gelden de nieuwe regels. Wordt deze data alleen ter kennisgeving voor de patiënt en specialist gebruikt? Dan is het puur informatie-uitwisseling en dan geldt de MDR-wetgeving weer niet.Maar de scheidslijn is erg dun!

Even wat voorbeelden

De bepaling of jouw medische hulpmiddel valt onder de MDR regulation, is slechts de eerste stap. Daarna is het belangrijk om vast te stellen aan welke regels je precies moet voldoen. Want de MDR kent een aantal classificaties. Deze classificaties bepalen hoeveel risico er is voor de patiëntveiligheid. En daarmee aan welke verplichtingen een fabrikant/ontwikkelaar en jij als zorgorganisatie moeten voldoen. Hoe hoger de klasse, hoe meer risico voor patiëntveiligheid, hoe meer verplichtingen.In dit overzicht zie je hoe de classificatie van software als medisch hulpmiddel wordt bepaald:

Classificaties MDR

Zowel de eigenaar van het hulpmiddel als de fabrikant of ontwikkelaar hebben een rol in het voldoen aan de MDR. De uiteindelijke verantwoordelijkheid ligt bij de eigenaar van het medische hulpmiddel. Maar een digitaal bureau kan hierin zeker veel ondersteuning en advies bieden. Vooral een digitaal bureau dat net als E-sites voldoet aan de ISO en/of NEN7510. Want dan is de ervaring met (zorg)richtlijnen al in huis. Denk aan regels voor privacy, security en documentatie. Je mag bovendien verwachten dat een digitaal bureau de mogelijkheid biedt documentatie te delen, waarmee aan te tonen valt dat voldaan is aan de gestelde eisen.

Wie heeft welke verantwoordelijkheid bij MDR-certificering?

Voldoet je digitale zorgproduct aan de nieuwe MDR regelgeving?

Het beste van twee werelden combineren: offline en online. Dat biedt de trend Total Experience door multi-experience te combineren met klantervaring, werknemerservaring en gebruikerservaring om conversies te verbeteren en doelen te bereiken. De combinatie van deze onderdelen tot een strategie, maakt het lastiger voor concurrenten om deze strategie te dupliceren dan een strategie gebaseerd op één los onderdeel. Zet je deze trend in voor jouw organisatie? Dan kun je met deze strategie concurrentievoordeel realiseren.

Even terug naar de basis. Multi-experience combineren. Wat is Multi-experience? Dat was een van de trends die volgens Gartner in 2020 voet aan de grond zou zetten. Bij multi-experience verschuift het traditionele idee van een computer met een enkel interactiepunt naar multisensorische en multitouchpoint-interfaces (zoals wearables en geavanceerde computer sensoren). Total experience gaat in 2021 een stapje verder en gaat klantervaringen en -tevredenheid drastisch veranderen, in positieve zin.

Covid-19 maakte het ons afgelopen jaar overduidelijk dat online en virtuele dienstverlening (total experience)&nbsp;en klantcontact onmisbaar en soms hoognodig zijn. Dat vergt van iedere organisatie nogal wat aanpassingsvermogen. Niet alleen voor teams die voorheen dagelijks in hetzelfde fysieke kantoor samenwerkten en nu gedwongen samenwerken op afstand. Ook de klant ondervindt de gevolgen van de verschuiving van offline naar online dienstverlening. Waar organisaties nu vooral gewend zijn in te zetten op multichannelcommunicatie (de klant kan via verschillende kanalen contact opnemen met een organisatie, maar deze kanalen zijn niet op elkaar afgestemd) zorgt crosschannelcommunicatie voor een betere klantervaring (de klant kan via verschillende kanalen contact opnemen met een organisatie en de kanalen zijn op elkaar afgestemd). Zeker in deze tijd is de volledige beleving van de klant extra belangrijk. Crosschannel voorziet daarin met een betere beleving, meer tevredenheid en loyaliteit.

Online en virtuele dienstverlening belangrijker dan ooit

Een goed voorbeeld van de inzet van Total Experience is het vermijden van de drukte in fysieke winkels. Ook in 2021 ondervinden we nog steeds de gevolgen van Covid-19. Er is maar een bepaald aantal mensen in de winkel toegestaan en een fysieke rij buiten waarin je dicht bij andere mensen staat is niet gewenst. Maar door online en offline op de juiste manier te combineren creëer je een betere ervaring. Een telecomzaak in Amerika wist Total Experience op een perfecte manier toe te passen.

Ze analyseerden het check-in- en winkelproces en voorkwamen daarmee dat er te veel klanten tegelijk naar de winkel kwamen. Waren er klanten in de buurt van de locatie van de telecomzaak en was het te druk? Dan ontvingen klanten een push-notificatie met de boodschap dat ze vanwege de drukte beter over vijf minuten terug konden komen. Buiten de zaak was ook nog een digitale kiosk aanwezig waar mensen geholpen werden. Een gouden combinatie.

Door de krachten van online en offline te combineren heb je een sterk plan in handen. Hoe combineer jij die krachten om jouw organisatie sterker te maken?

Total Experience op z’n best

Digital Tech Trend 2021: Total Experience

Het belang van data blijft elk jaar maar groeien. We verzamelen steeds meer informatie en dat brengt een hoop uitdagingen en verantwoordelijkheden met zich mee op het gebied van privacy en security. De hoeveelheid data is voor sommige organisaties lastig te verwerken. Er ontstaan datavijvers: een brei van ongestructureerde, onleesbare data. En dat terwijl data zoveel kansen en voordelen op kan leveren. Wanneer je data op een goede manier verwerkt en combineert, kan je het inzetten om bijvoorbeeld processen te verbeteren en daarmee uiteindelijk gedrag te beïnvloeden. En daar draait de trend Internet of Behaviors (IoB) om.

De hele dag door laat je online overal stukjes informatie achter. En dat doen jouw klanten ook. Van hun bezoek op jouw website, tot de likes die ze geven op Instagram, tot de data die ze verzamelen met al hun gadgets. IoB verzamelt, combineert en verwerkt die informatie over het gedrag van je klanten met data uit bestaande technologieën, zoals locatiegegevens, gezichtsherkenning en social media. De combinatie van deze informatie leidt tot interessante inzichten die je in de toekomst kunt gebruiken om bijvoorbeeld wringende onderdelen van bedrijfsprocessen op te sporen en aan te pakken om uiteindelijk ook gedrag van je medewerkers of klanten te beïnvloeden. Organisaties met bedrijfsvoertuigen analyseren bijvoorbeeld hoe je een auto bestuurt, hoe je bochten neemt en hoe je remt. Deze data gecombineerd met Artificial Intelligence (AI) kan vervolgens gebruikt worden om het rijgedrag, gebruikte routes en veiligheid van je medewerkers te optimaliseren. Dat zorgt voor meer efficiëntie, minder risico en veiliger weggebruik. Uiteindelijk zullen daardoor verzekeringspremies dalen en maken organisaties minder kosten.

Gebruik data in je voordeel

Een ander voorbeeld over hoe IoB ingezet kan worden is onze eigen BeeSafe app. Een initiatief dat tijdens de eerste lockdown in maart 2020 ontstond. We ontwikkelden een app waarmee we weer op een veilige manier op kantoor kunnen werken wanneer de maatregelen van het RIVM dat toelaten. De data die de BeeSafe app verzameld, beïnvloedt het gedrag van gebruikers. Zo is te zien hoeveel werkplekken er beschikbaar of gereserveerd zijn en door middel van locatiegegevens houdt de app bij hoeveel personen aanwezig zijn op kantoor en in welke ruimte zij zich bevinden. Op basis van die gecombineerde data maken onze medewerkers de keuze om wel of niet naar kantoor te komen. Daarnaast kan de admin van elke organisatie die de app gebruikt, bij een eventuele besmetting precies zien wie op dat moment op kantoor was. Deze medewerkers worden vervolgens op de hoogte gebracht en kunnen zich laten testen om verdere besmettingen te voorkomen. Daarnaast wordt de app doorontwikkeld door bijvoorbeeld looproutes te onderzoeken en deze veiliger te maken door eenrichtingsverkeer in te stellen, zodat minder mensen elkaar tegen het lijf lopen.

Een veilige werkomgeving door IoB

Internet of Behaviors is een trend die voor allerlei organisaties interessante mogelijkheden biedt en op diverse niveaus toegepast kan worden. Technisch gezien is er op dit moment al ontzettend veel mogelijk en dat zal in 2021 alleen maar toenemen. Stel jezelf de vraag: “Hoe kan ik door data te verzamelen en te combineren met AI mijn klanten beter helpen?” Help je je klant om gezonder te worden? Een betere bestuurder? Of verzorg je een veiligere leefomgeving? Door data in te zetten om gedrag op een positieve manier te beïnvloeden, bespaar je uiteindelijk kosten en verdien je meer aan je diensten of producten. Een kanttekening: denk goed na over de ethische en sociale gevolgen die IoB met zich mee kan brengen, voordat je het (op kleine schaal) inzet voor jouw organisatie.

Met data en AI jouw klant beter van dienst zijn

Digital Tech Trend 2021: Internet of Behaviors

Dat steeds meer apparaten zijn verbonden met het internet levert voordelen op. Gebruik en processen bijvoorbeeld, zijn hierdoor veel beter inzichtelijk te maken. De grote hoeveelheid data die verzameld wordt door de toepassing van IoMT is goed te benutten voor voorspellingen, doordat in de datastromen patronen en trends ontdekt kunnen worden.Wat zijn nou kansrijke voorbeelden van Internet of Things toepassingen in de zorg? Ik heb er een aantal voor je op een rijtje gezet, ter inspiratie. Lees je liever eerst wat meer informatie over Internet of Things (IoT)? Eerder schreef ik een algemener blogartikel over Internet of Things, waarin ik meer toelicht over de techniek, trends, koppelingen en privacy.

Internet of medical things (IoMT) voorbeelden

De verbinding van draadloze medische en mobiele apparaten stelt medisch specialisten in staat om ook op afstand patiënten in de gaten te houden en in te grijpen als dit nodig is. Denk bijvoorbeeld aan het meten van bloedwaardes, bloedsuikerwaardes, het hartritme en cholesterol. Met speciale pleisters, medische apparaten met sensoren en wearables zoals smartwatches wordt het mogelijk dat artsen en ziekenhuizen realtime worden geïnformeerd over allerlei parameters van patiënten. 
Ook familie kan op deze manier direct geïnformeerd worden over afwijkende waardes. We zien dit al in de praktijk bij diabetespatiënten en hartpatiënten. In het Diakonessenhuis in Utrecht werd voor het eerst in Nederland een hartmonitor in een patiënte geïmplementeerd die in direct contact staat met een smartphone app. Zo wordt het hart op afstand gemonitord en geprobeerd de oorzaak van hartklachten te achterhalen.
Ook in de ouderenzorg zijn er veel mooie toepassingen denkbaar. Ouderen zijn steeds meer tijd alleen. Als er iets aan de hand is, wordt dit soms na uren pas ontdekt. Met wearables is het mogelijk om op afstand activiteiten en waardes van ouderen te meten, bijvoorbeeld dat iemand valt of onwel geworden is. Of dat een cliënt zich buiten een bepaald gebied beweegt (denk aan dementerende ouderen die verdwalen). Door signalen en meldingen is directe hulp mogelijk, een geruststellende oplossing die de gevolgen van ‘minder handen aan het bed’ reduceert en zelfs de overlevingskans van ouderen vergroot. Sensoren thuis, voor bijvoorbeeld het detecteren van rook, maken eveneens monitoring op afstand mogelijk. In een eerder artikel lichtte ik al wat voorbeelden over sensoren en wearables toe. 
Naast sneller kunnen reageren op afwijkingen, heeft monitoring op afstand nog een voordeel: patronen en verbanden kunnen sneller ontdekt worden. Een reactie op bepaald voedsel bijvoorbeeld, als we het hebben over het monitoren van de glucosespiegel bij diabetespatiënten. Ook vermindert het aantal ziekenhuisopnames en de duur van de opnames door deze externe monitoring. Patiënten kunnen eerder naar huis of juist langer thuis wonen en hebben meer controle over hun eigen gezondheid. Dit is prettig voor de patiënt en verlaagt de druk op zorgverleners.

(Realtime) monitoring op afstand

De zichtbaarheid op onze gezondheid neemt toe nu we als mensen steeds meer gebruik maken van health-apps op smartphones en wearables. Met slimme sensoren houden we steeds meer in de gaten hoe het gaat met onze hartslag, bloeddruk, calorieverbruik, inspanning en stress level. Natuurlijk is het inmiddels goed denkbaar om het bijhouden van deze waardes ook medisch in te zetten. Het registreren en inzichtelijk maken is de eerste stap. Straks is het de normaalste zaak om een waarschuwing te ontvangen als er iets aan de hand is. Maar ook als er niks aan de hand is, is dit dus inzichtelijk. Overbodige afspraken kunnen zo dus voorkomen worden. Bovendien ontstaat er ook meer grip op vroegtijdige signalering of preventie van klachten, door inzicht in gezondheidsdata. Volop kansen dus.Ook bij bestaande patiënten vormt het bijhouden en anticiperen op eigen gezondheidsdata een belangrijke trend, die al bekend is onder de noemer ‘patient empowerment’. Dit houdt in dat patiënten meer de eigen regie pakken over het nastreven van hun gezondheid, doordat ze over meer informatie beschikken. In dit artikel lees je meer over patient empowerment.

Meer zelfcontrole en preventie door patient empowerment

Door het inzetten van IoMT worden zorgprocessen sneller en makkelijker. Denk aan verpleegkundig personeel aan het bed dat via smartphones of tablets direct toegang heeft tot uitslagen of röntgenfoto's. Of via smart devices kan opzoeken welke medicatie een patiënt krijgt. Zelfs infusen zouden met IoMT op afstand bediend kunnen worden. Geen eindeloze rondes en papieren en mappen meer, maar alles inzichtelijk via elektronische dossiers. Ook sensoren in of op ziekenhuisbedden zijn erg nuttig. Om de temperatuur van een patiënt te meten bijvoorbeeld. In een eerder artikel schreef ik ook al eens over slimme wc’s die uit urine waardes meten. Deze zouden ook in het ziekenhuis data kunnen registreren over patiënten. Het levert allemaal waardevolle tijdsbesparing op.

Efficiëntere zorgprocessen in het ziekenhuis

Internet of Medical Things biedt meer controle op apparatuur en voorraad. Dure apparaten en verpleegmiddelen in het ziekenhuis zijn met IoMT veel beter in de gaten te houden. Want de meeste apparaten zijn tegenwoordig uitgerust met bluetooth, sensoren of wifi. Daarmee wordt het mogelijk voor zorgprofessionals om contact te maken met apparaten, informatie over locatie of voorraad is zo dus makkelijk op te vragen. Dit bespaart tijd en de bevoorrading kan efficiënter worden bijgehouden.Met sensoren in apparatuur kan naast locatie bovendien ook het functioneren gemonitord worden. Als apparatuur dat niet goed werkt een signaal doorgeeft aan monteurs, kunnen ze direct de benodigde onderhoud of reparatie krijgen. Behandelingen worden dan niet langer meer verstoord door gebrekkig functioneren van apparatuur.

Verbeteren en controleerbaar maken apparatuur en voorraad

Aan de beleving en het verbeteren van de ervaring van zowel patiënten als bezoekers in een ziekenhuis of zorginstelling, kan IoMT eveneens waarde toevoegen. Zo helpt de technologie zowel de patiënten als bezoekers om makkelijker door een ziekenhuis of instelling te navigeren. Of biedt het hen de juiste informatie tijdens hun bezoek of verblijf. Denk aan de actuele wachttijden of een melding voor familie wanneer iemand de operatiekamer heeft verlaten.

Optimaliseren bezoekerservaring van ziekenhuispatiënten en bezoekers

Nieuwe technologie is voor de zorg interessant als het in staat is bij te dragen aan de noodzakelijke verbeteringen: het optimaliseren van patiëntervaring, het verlagen van de werkdruk voor zorgverleners en het verminderen van de kosten. Met Internet of Medical Things wordt tijd bespaard, kosten bespaard, fouten verminderd en efficiënter gewerkt. Een prioriteit op de agenda van zorgorganisaties zou je denken. Maar samen met de potentie, komt ook complexiteit om de hoek kijken. Internet of Medical things vraagt om de juiste kennis en om verantwoordelijkheid. Want data verzamelen, betekent uiteraard ook risico’s. Beveiliging en waarborging van privacy zijn belangrijke voorwaarden die veel aandacht nodig hebben.

Wil je hier meer over weten of heb je een andere vraag met betrekking tot Internet of (medical) things? Neem gerust contact met me op!

Is medical IoT dé oplossing voor zorginnovatie?

Internet of Medical Things innoveert de zorg

Per juli 2020 wordt het dus verplicht voor medisch specialisten om patiënten online inzicht te geven in hun gezondheidsgegevens. Hiervoor kan een PGO worden ingezet. Deze persoonlijke gezondheidsomgeving is een digitale omgeving waar patiënten gegevens over hun eigen gezondheid kunnen bekijken, beheren, analyseren en delen. In een PGO staan persoonlijke gezondheidsgegevens van meerdere zorgaanbieders bij elkaar.De patiënt kiest zelf een PGO en geeft aan welke gegevens door welke zorgverleners mogen worden ingezien. De bedoeling is dat straks data verzameld wordt vanaf de geboorte tot aan overlijden.

Wat is een PGO?

Op dit moment wordt een online omgeving waar patiëntgegevens worden gebruikt al snel een PGO genoemd. Dit gaat veranderen. Omdat het voldoen aan het MedMij label steeds belangrijker, al dan niet een vereiste, wordt.

Het MedMij label is een afsprakenstelsel voor veilige communicatie tussen medische professionals en burgers, ontwikkeld door het ministerie van VWS, Patiëntenfederatie en zorgverzekeraars Nederland.

Dit afsprakenstelsel is zeer uitgebreid en zowel van toepassing op ontwikkelaars die PGO’s en apps/platformen die toegang bieden tot PGO’s ontwikkelen, als ook op zorgverleners die patiënt gegevens aanleveren. Om het MedMij keurmerk te mogen dragen, moet er aan heel veel eisen worden voldaan, op verschillende vlakken.

MedMij PGO

Zoals hierboven gesteld, heeft ook de techniek dus veel aandacht nodig. Een PGO en toegang tot een PGO vraagt om technische koppelingen die voldoen aan wettelijke eisen en normen voor veiligheid, toegankelijkheid en privacy. De gegevensuitwisseling zit (technisch) vaak ingewikkeld in elkaar. Hiervoor moeten goede koppelingen met databronnen gerealiseerd worden.Daarnaast moet er een automatische koppeling met het Elektronische Patiënten Dossier (EPD) of het Elektronische Clienten Dosier (ECD) gerealiseerd worden, zodat patiëntendata ook voor medisch specialisten inzichtelijk is. De uitwisseling van patiëntengegevens zou eigenlijk een ‘standaard’ aanpak moeten krijgen, met moderne technieken en internationale standaarden.

Technische koppelingen PGO

Uiteindelijk is het allemaal niet voor niks natuurlijk. Via één omgeving al je persoonlijke medische gegevens kunnen inzien, beheren en delen heeft voordelen voor een patiënt. Er is veel meer inzicht en overzicht en dat geef een patiënt meer controle over het nastreven van zijn eigen gezondheid. De mogelijkheden om als patiënt de eigen regie te pakken, neemt hierdoor toe. Er zijn door de beschikbaarheid van data en overzichten veel meer mogelijkheden voor analyse. Een patiënt kan zo meer handvatten krijgen om zijn gedrag of de behandeling aan te passen of is in staat beter om te gaan met een ziekte op basis van persoonlijke tips of begeleiding.

Voordelen PGO voor patiënten

Ook voor de maatschappij zijn er voordelen te benoemen: meer zelfzorg door patiënt, snellere, betere diagnoses en behandelingen en efficiëntere communicatie. Allemaal hebben ze een grote impact op de zorg. Die goedkoper en efficiënter moet, omdat de vraag enorm toeneemt. Bovendien dragen de gevolgen bij aan een positieve beleving door zowel patiënten als specialisten, doordat er simpelweg beter samengewerkt kan worden in de nastreving van gezondheid.

Voordelen PGO voor maatschappij

Het verplicht stellen van inzage in medische gegevens via PGO’s is een grote stap in de (brede) integratie van technologie in de zorg. Er moet nu hard gewerkt worden aan PGO’s, privacy &amp; veiligheid, technische koppelingen en de MedMij standaarden. En niet te vergeten: het daadwerkelijk en effecitef in gebruik nemen ervan door patiënten en medisch specialisten.In een eerder artikel schreef ik meer over de PGO uitdagingen en waar we nu staan. De realisatie in 2020 wordt een flinke uitdaging. Voldoen aan de MedMij standaarden, is een enorme opgave. We zien nu veel PGO’s met het MedMij keurmerk, die nog helemaal geen koppeling hebben met een EPD of ECD. Er wordt in de praktijk dus vaak nog geen data uitgewisseld tussen patiënt, specialist en ziekenhuis. Er moeten bij de marktleiders Chipsoft en Epic, de duopolie openingen ontstaan om software te creëren waarop PGO’s in te prikken zijn. Voldoen aan alle MedMij standaarden dient hierbij een vereiste te zijn. Maar daar zijn we dus nog niet.Hier zijn we nog lang niet over uitgesproken!

Technologie in de zorg - een mooie stap voorwaarts!

PGO verplicht in 2020 - wat moet je weten?

Steeds meer patiënten maken gebruik van apps ter ondersteuning van hun medicatie inname. Er zijn verschillende medicatie apps beschikbaar. MedApp is daar een voorbeeld van. Deze app laat met medicijnwekkers weten wanneer een patiënt welke medicatie moet innemen. Ook bevat de app de bijsluiters van de in gebruik genomen medicijnen en het houdt de medicatievoorraad bij. Herhaalrecepten zijn via de app eenvoudig aan te vragen bij de ingevoerde apotheek. De app is een hulpmiddel voor de patiënt die gemak levert, maar ook een beter leven. Want als mensen op tijd hun medicatie innemen, leven ze gezonder.

Medicatie apps

Beeldzorg omvat de mogelijkheid om via een tablet of smartphone contact te hebben met een zorgverlener en faciliteert zo (meer) zorg op afstand. Een patiënt kan vanuit huis vertellen hoe het gaat, vragen of het nodig is om fysiek langs te komen bij nieuwe klachten of bijvoorbeeld fysiotherapie oefeningen doen via beeldzorg.

Beeldzorg - zorg op afstand

Domotica oplossingen die een huis ‘smart’ maken, ondersteunen uiteraard ook de zelfredzaamheid van patiënten. Het regelen van de temperatuur, verlichting en zonwering bijvoorbeeld, kan via 1 druk op een knop die een patiënt binnen handbereik heeft. Een patiënt wordt minder afhankelijk van fysieke hulp in huis. Maar ook oplossingen als een slimme deurbel, waarmee je op een schermpje ziet wie er voor de deur staat of slimme sensoren die bij brand, rook, of vertrek van de bewoner een signaal doorgeven aan mantelzorgers of zorgverleners; het helpt allemaal om patiënten langer en veiliger thuis te laten wonen.&nbsp;

Smart home & domotica's

Bij E-sites zien we ook steeds meer mogelijkheden voor chatbots in de zorg. Door middel van chatbots kan de toegang tot zorg versneld worden en de druk op zorgpersoneel verlaagd worden.Aan de voorkant van het medische proces liggen bijvoorbeeld kansen. We leven in een tijd waarin 72% van de mensen wel eens online informatie opgezocht heeft over bepaalde symptomen. Natuurlijk zitten hier ook nadelen aan, want de inhoud is verspreid over (vaak veel) verschillende sites en kunnen elkaar bovendien nogal eens tegenspreken. Ook is het niet altijd specifiek genoeg voor de lezer.&nbsp;Een chatbot biedt hier uitkomst. Door een chatbot voor te programmeren met gerichte vragen die vaak gesteld worden, kan de informatie meer op de persoon afgestemd worden. Een chatbot kan in het gesprek ook gerichte vragen terug stellen. Het antwoord wordt dus veel gedetailleerder en is gebaseerd op de specifieke symptomen van de gebruiker.Het kan nog iets verder gaan. Dat de bot de verzamelde gegevens over de patiënt opslaat in een dossier bijvoorbeeld. Dit stelt de specialist in staat zich goed voor te bereiden op een volgend consult. Op deze manier kan de druk op huisartsen/specialisten verlaagd worden. Want de voorinformatie is al aanwezig en de tijd in het consult kan kwalitatief beter besteed worden.&nbsp;In andere landen zien we hier al meer voorbeelden met chatbots in de zorg, Nederland loopt op dit vlak achter. Denk ook eens aan simpele varianten waarbij een chatbot de afspraak met de huisarts vastlegt of ondersteuning biedt bij medicatie-inname. Er zijn volop mogelijkheden. Het grote voordeel van chatbots is dat ze 24/7 online beschikbaar zijn en dus op elk moment van de dag een patiënt van informatie en kan voorzien. Een patiënt helpt zichzelf er verder mee.

Zorg chatbots

Met aandacht voor informatiedeling en privacywaarborging worden steeds meer zelfzorg initiatieven werkelijkheid. Ik zie ook al ontwikkelen voorbij komen die ons wellicht al een kijkje in de toekomst geven. Altijd leuk om al even over na te denken:Slimme medicatie - ingestibles Er wordt al aangekondigd dat digitalisering zelfs tot in medicatie wordt doorgevoerd. Pillen die een minuscule sensor bevatten, zijn namelijk al in ontwikkeling. Vanuit de maag kan er op deze manier een signaal verzonden worden naar een ontvanger via een app. Informatie over medicijngebruik kan zo gedeeld worden, met artsen bijvoorbeeld. Met deze ‘Ingestibles’, zoals de slimme medicatie genoemd wordt, kan dus het medicijngebruik van patiënten op afstand gemonitord gaan worden. Slimme wc’s Op de laatste editie van Lowlands deze zomer, werd ook iets leuks gepresenteerd: een wc die je als gebruiker advies geeft over je gezondheid. Dat wc’s al behoorlijk smart zijn, wisten we al wel. Zo kunnen ze automatisch doorspoelen als je opstaat en zichzelf reinigen na je toiletbezoek. Maar op Lowlands stonden smart wc’s die bezoekers advies gaven over wat ze het beste konden eten. Het was een test van ingenieurs van Imec Nederland. Ze wilden laten zien wat je met deze smart wc kunt meten en hoe dat in de toekomst te koppelen is aan de gezondheid van een gebruiker.Met een urinesensor op de bodem van de wc werd bijvoorbeeld de temperatuur en het zoutgehalte gemeten. Ook de hartslag en de variatie erin, kon uitgelezen worden. En met een lampje werd er gekeken naar het zuurstofgehalte in het bloed. Op dit moment is dit nog toekomstmuziek, maar wie weet wat zo’n smart wc straks in de zorg kan betekenen. Ik blijf het volgen!

Welke zelfzorg ontwikkelingen kleuren de toekomst?

Zelfzorg bevordert zelfredzaamheid patiënten - 7 toepassingen

Steeds meer mensen lezen zich in met alle informatie die online voorhanden is, wanneer ze iets signaleren of zich anders voelen. Dit ‘inlezen’ is al een belangrijke manier om jezelf als patiënt te ‘empoweren’. Je helpt jezelf op weg nog voordat een arts enig oordeel heeft geveld. Ook het groeiende aantal beschikbare zelftests zijn natuurlijk een voorbeeld van patient empowerment. Betrouwbare en nauwkeurige zelftests helpen om aandoeningen in een vroeg(er) stadium op te sporen. 

Kom je zelf tot een bepaalde diagnose, dan gaat het erom dat je contact opneemt met je huisarts om samen verder keuzes te maken. Patient empowerment houdt niet in: zelf bestrijden. Maar samen met de juiste medische specialisten tot een goede behandeling komen en door proactief handelen (meer) letsel of narigheid voorkomen. 

Maar waarom is zelfmanagement in de zorg nu zo interessant? Ik licht hieronder drie succesvolle patient empowerment voorbeelden toe:

Zelfregie in de zorg

Zelfmanagement in de zorg is ook: goed kunnen omgaan met een ziekte en de gevolgen ervan. Door te monitoren hoe het gaat, kan een passend zorgplan worden gevolgd om de ziekte zo goed mogelijk in te passen in het dagelijkse leven van de patiënt. Een patiënt zelf kan hierin met de juiste tools een actieve rol hebben. En zorgverleners kunnen hierbij ondersteunen.Een mooi voorbeeld is Empower, een online platform voor zelfmanagement van chronische aandoeningen als COPD, hartfalen en Diabetes. Afhankelijk van de zelfredzaamheid en de vaardigheden, kan een patiënt participeren in het Empower programma. Controles die normaal in het ziekenhuis plaatsvonden, zijn nu via thuis-metingen ook door patiënten zelf uit te voeren. Een patiënt heeft op deze manier meer zelf de regie en is meer betrokken bij de zorg en behandeling. Ook controlemetingen met een weegschaal, bloeddrukmeter of een elektrocardiogram (ECG), een apparaat voor een hartfilmpje, zijn door patiënten zelf thuis uit te voeren. De resultaten van de controles worden automatisch doorgezet naar de online omgeving van Empower. Zowel de patiënt als medisch specialisten kunnen hier inloggen en de resultaten zien.Bij E-sites hebben we in samenwerking met het OLVG Ziekenhuis de Happi app ontwikkeld, eveneens een mooi voorbeeld uit te praktijk. Happi is een app die het ziektebeeld van hiv-patiënten in kaart brengt en daarmee hun kwaliteit van leven een beetje beter maakt.&nbsp; Met de Happi app zijn hiv-patiënten in staat meer inzicht te verkrijgen in het ziektebeloop, waardoor ze effectiever kunnen communiceren met zorgverleners. De app biedt reminders voor het innemen van medicatie, wat van cruciaal belang is aangezien het virus resistent kan worden als medicatie tegen hiv niet nauwgezet wordt ingenomen. Een patiënt kan in de app ook eenvoudig bijhouden hoe het met hem gaat. Bijvoorbeeld door bloedwaarden bij te houden en zo te bekijken of medicatie aanslaat of dat er bijwerkingen optreden. Daarnaast bevat de app 6 kleine vragenlijsten waarmee een indicatie verkregen kan worden van de kwaliteit van leven. 40+’ers zijn tevens in staat het risico op hart- en vaatziekten te testen via de app.&nbsp;

1) Beter (leren) leven met ziektes

We zien steeds meer specialisten gebruik maken van online programma’s om samen met patiënten aan de slag te gaan. Bijvoorbeeld als het gaat om gewichtsproblemen of het stellen van specifieke gezondheidsdoelen. Maar ook voor de versterking van de eigenwaarde en het zelfvertrouwen bijvoorbeeld. Zeker ook voor de mentale gezondheidszorg ontstaan steeds meer van dit soort initiatieven.&nbsp;Een voorbeeld hiervan is Mirro. Stichting Mirro vindt dat iedereen met mentale klachten recht heeft op de juiste zorg op het juiste moment, want een goede psychische gezondheid is tenslotte een waardevol bezit. Daarom is er door deze stichting een online programma opgezet. De online (zelfhulp) modules van Mirro helpen bij het herkennen, aanpakken en het voorkomen van diverse psychische klachten. De modules bevatten psycho-educatie, oefeningen, ervaringsverhalen, tests en tips. Laagdrempelig en actiegericht kunnen thema’s als relatieproblemen, geldzorgen, depressie, slaapproblemen en burn-out klachten met dit programma behandeld worden.&nbsp;De zorgverlener nodigt de cliënt uit voor de gewenste module. Mensen kunnen er ook anoniem en zelfstandig mee aan de slag. Iedere module bevat algemene informatie over het thema en een zelftest. De programma’s zijn ontwikkeld door GGZ-professionals, waarbij gebruik gemaakt is van inzichten uit behandelingen uit de dagelijkse GGZ praktijk.&nbsp;Ook ‘Keur je leven’ is een effectief, online behandelprogramma voor mensen met lichte tot matige depressieve klachten met begeleiding op afstand door een psycholoog. Het programma bestaat uit 8 lessen met bijbehorende oefeningen en huiswerk. Daarnaast houdt de cliënt een stemmingsdagboek bij. Het programma is gebaseerd op de cognitieve gedragstherapie. Het programma wordt zelfstandig via internet doorlopen, onder telefonische begeleiding van een GZ-psycholoog. Cliënten kunnen zich via het internet direct aanmelden. Voorafgaand aan de deelname van het programma wordt de cliënt gescreend door middel van een vragenlijst. Indien uit de vragenlijst blijkt dat de cliënt lichte tot matige depressieve klachten heeft, wordt de cliënt gebeld voor een informatiegesprek.Voor mensen met Diabetes zijn er ook al diverse mogelijkheden, bijvoorbeeld het interactieve internet platform DIEP. Hier staat veel informatie over Diabetes om&nbsp;zelfmanagement door patiënten te bevorderen en het contact tussen zorgverlener en patiënt te ondersteunen. Het kan worden ingezet als structureel onderdeel van de behandeling waarbij aangereikte hulpmiddelen, bijvoorbeeld een werkboek, kunnen worden toegepast.

2) Samenwerken via online hulpprogramma’s

Voorkomen is nog altijd beter dan genezen. Aanleg, (slechte) gewoontes, gedrag; er zijn voor sommige aandoeningen en ziektes verschillende omstandigheden te benoemen die de kans op een aandoening vergroten. Daarvan op de hoogte zijn en erop kunnen anticiperen is eveneens een vorm van patient empowerment. Er zijn al tal van risicotests beschikbaar die hierop inspelen.&nbsp;Een voorbeeld is de Diabetes risicotest, die ontwikkeld is in samenwerking met VU Medisch Centrum, Universiteit Wageningen en Universitair Medisch Centrum Groningen. Met de online test kan op een betrouwbare manier het risico op het al hebben van diabetes of op het ontwikkelen ervan binnen nu en 5 jaar aangegeven worden.&nbsp;Een ander voorbeeld is de COPD risicotest. Dit is een online vragenlijst, eveneens wetenschappelijk onderbouwd, waar je antwoorden invult over onder andere je leeftijd, rookgedrag, kortademigheid en hoesten. De uitslag geeft een goede indicatie over je risico op de ernstige longziekte COPD, in 3 categorieën: geen verhoogd risico, licht verhoogd risico en hoog risico. Bij een hoog risico wordt aangeraden contact op te nemen met de huisarts die verder onderzoek kan verrichten of zorgt voor een doorverwijzing naar een longarts.&nbsp;

3) Aandoeningen voorkomen met risicotests

Zelfmanagement in de zorg: succesvolle toepassingen patient empowerment

Met patient empowerment wordt simpelweg bedoeld dat patiënten meer macht krijgen. Omdat ze meer informatie tot hun beschikking hebben over hun eigen gezondheid. En door nieuwe technieken zelf meer kunnen meten en analyseren, waardoor ze zelfstandiger worden als het gaat om nastreven van gezondheid. Het is niet per se iets nieuws. Diabetici bijvoorbeeld meten al heel wat jaren zelf hun bloedsuikerspiegel. Maar ook de zwangerschapstest en allergietesten; ze bestaan allemaal al even. Ziekenhuizen en huisartsenpraktijken experimenten al langer met zelfmanagement programma’s waarbij patiënten thuis zelf metingen uitvoeren. Toch heeft het fenomeen ‘patient empowerment’ pas de laatste jaren veel meer aandacht gekregen. Steeds meer zorgorganisaties zetten erop in met een serieuze strategie. En dat is een goede ontwikkeling, want de voordelen zijn inmiddels kraakhelder.Andere termen die ook gebruikt worden met betrekking tot dit thema in de zorg zijn ‘zelfmanagement’ ‘zelfredzaamheid’ of ‘zelfzorg’. Ze worden door elkaar heen gebruikt, maar ze hebben allemaal betrekking op dat patiënten zelf aan de slag gaan met informatieverschaffing en (in samenwerking met medisch specialisten) bestrijding van het eventuele ziektebeeld. De patiënt neemt meer en meer de regie in eigen handen.

Wat is patient empowerment?

Contactloos betalen met je smartphone is de toekomst. Het is niet alleen sneller en makkelijker, maar ook veiliger. Voor onze partner XXImo ontwikkelden we daarom de mogelijkheid om gebruik te maken van Google Pay via de Milo app. De aanvulling op de feature Apple Pay die we een tijdje terug hebben opgeleverd.

Waarom is zelfmanagement in de zorg steeds belangrijker?

Alle zeilen moeten worden bijgezet om oplossingen te creëren die zorg betaalbaar houden, die geen afbreuk doen aan de kwaliteit van de zorg. Patient empowerment wordt gezien als een veelbelovende oplossing. Door zelfregie wordt het zorgstelsel minder belast. Bovendien worden aandoeningen sneller opgespoord. En patiënten zijn meer tevreden, blijkt uit de jaarlijkse eHealth monitor door NIVEL en Nictiz. Dit zijn onderzoeksresultaten gebaseerd op digitale toepassingen. Hieruit blijkt dat patiënten behoefte hebben aan digitale zorg en online inzage in hun medische dossier, omdat het meer controle geeft, overzicht biedt en leidt tot meer informatie over de eigen gezondheid en betrokkenheid in het behandeltraject. Het wordt als makkelijk en belangrijk beschouwd.

Je kennis Unlocked